Odlike migracionih procesa na prostoru Kosova i Metohije od početka 20. veka do danas

Abstract

U dugom istorijskom periodu prostor Kosova i Metohije obeležili su dinamični kulturni, politički, socijalni, demografski i migracioni procesi. Važna odrednica u svim etapama jesu izrazite promene etničke strukture stanovništva. Tokom srednjeg veka ovaj prostor je bio sedište i etnički homogen deo srpske države sa svega 2–3% Albanaca. Viševekovnom turskom vladavinom, od sredine 15. veka, usled islamizacije i iseljavanja, etnička struktura ove oblasti suštinski je izmenjena. Početkom 20. veka Srbi su činili 20% ukupne populacije. Usledili su Balkanski ratovi, Prvi svetski rat i uključivanje ove teritorije u sastav Kraljevine SHS. Za međuratni period karakteristične su imigracione mere kojima je država težila da ublaži nepovoljan odnos dveju etničkih grupa. Doseljeno je 60.000–65.000 kolonista iz „pasivnih“ krajeva, većinom Srba, ali i drugih grupa (Crnogorci, Hrvati, Slovenci, Vlasi i sl.). Rezultati ovih mera narušeni su već u Drugom svetskom ratu, kada je okupacijom od strane Nemačke i pridruženih država (Italija, Albanija i Bugarska), proterano više desetina hiljada Srba i Crnogoraca. U socijalističkoj Jugoslaviji nizom zakonskih rešenja (1945. i 1959. godine) i ustavnim aktima (1963. i 1974. godine), Kosovo i Metohija dobija široku autonomiju. Pravni pritisak i otežani životni uslovi uticali su na dalju emigraciju srpske populacije. Stanje je dodatno pogoršano političko-društvenim faktorima, a zatim i vojno-bezbednosnim akcijama krajem 1990-ih i početkom 2000-ih godina. Takvi trendovi imaju kontinuitet do danas. Prostor Kosova i Metohije je ostao bez autohtonog srpskog stanovništva, dok je povratak interno raseljenih lica na zanemarljivom nivou. Kao rezultat ovih procesa, Srbi su 2020. godine činili manje od 5% stanovništva Kosova i Metohije.