Great Chant in Serbian Tradition – On the examples of the melody It is Truly Meet

Abstract

The uniqueness of the content of the recorded hymns and the particular uniformity of the melodies themselves, are fully distinguished even after a brief comparative examination of Serbian music collections of the so called great chant. It is obvious that Serbian scribes used to record the same type of hymns also in the melismatic melos, especially the most important ones, without which the religious services in question could not be held. In addition, the comparative analysis of the same hymn in notated records of the majority of scribes reveals a rather unexpected melodic stability.

Meðu zbornicima novijeg srpskog crkvenog pojanja, u kojima su od sredine XIX veka melodije beležene evropskim notnim pismom, najviše je onih koje odgovaraju tipu antologije iz vizantijske i kasnovizantijske muzičke tradicije, odnosno tipu obihoda iz ruske pojačke prakse. U naslovima zbornika uz reč pojanje uglavnom stoje odrednice srpsko, pravoslavno i crkveno, ali i dodatne oznake koje upućuju na razvijeni tip melodike, poput: veliko i karlovačko ili po starom načinu. Melizmatični napev se u srpskoj pojačkoj praksi, naime, prevashodno nazivao veliko pojanje. Druga dva termina: karlovačko i staro upućivali su na pojačku tradiciju koja se negovala u prvo osnovanoj srpskoj bogoslovskoj školi u Sremskim Karlovcima, iz koje su potekli najpoznatiji srpski pojci koji su ostali upamćeni upravo po tome što su dobro vladali velikim pojanjem. Izbor pesama koje su srpski melografi unosili u svoje rukopisne i štampane notne zbornike, tipa antologije i obihoda, zavisio je ili od njihovih sopstvenih potreba proisteklih iz pojačke dužnosti koju su u crkvi obavljali ili od potreba učenika kojima su pojanje predavali, u bogoslovskim i civilnim školama. Zabeleženi pojački opus obuhvata sve najvažnije pesme neophodne za dnevni i godišnji bogoslužbeni ciklus, dakle, za večernje, povečerje, jutrenje, Liturgiju, kao i za te iste službe na veće crkvene praznike. Žanrovski najveći broj notiranih pesama pripada papadikijskom napevu, premda se njihove melodijske karakteristike kreću od krajnje silabike, preko delimično razvijenog, do melizmatičnog melosa. Grupi melodijski razvijenih pesama koje su srpski pojci beležili pripadaju u prvom redu one koje se pevaju na Liturgiji. Najviše varijanata melizmatičnih melodija zastupljeno je na stihove heruvimske i pričasne pesme, i Bogorodičine himne Dostojno jest. Jedinstvenost sadržaja zapisanih pesama i svojevrsna uniformnost samih melodija dolaze do izražaja već na osnovu površnog uporednog pregledanja srpskih zbornika. Više je nego očigledno da su srpski melografi u melizmatičnom napevu beležili iste vrste himni, i to one najvažnije, bez kojih se ne mogu obavljati data bogosluženja. Uporedna analiza iste himne u notnim zapisima većine melografa otkriva, takoðe, posve neočekivanu melodijsku stabilnost. Razlike meðu zapisima ogledaju se najčešće na planu ritmičkih varijanata, dok su u domenu same melodije promene prisutne gotovo iskqučivo u kraćim melodijskim segmentima — izostavljenim ili dodatim ukrasima, tonovima koji imaju karakter prolaznica i skretnica ili u izmenjenom redosledu u nizanju melodijskih obrazaca. Primetno je i da su prireðivači notnih izdanja velikog pojanja različito potpisivali tekstualni predložak, tačnije pojedine slogove ili cele reči. Na osnovu uvida u muzičku sintaksu i kompozicione principe koji odlikuju srpski veliki napev, tačnije, melizmatične melodije Bogorodičine himne Dostojno jest, u studiji se razmatraju razlozi koji su uslovili upadljivu sličnost meðu notnim zapisima velikog pojanja, koje su različiti melografi i sastavljači zbornika objavljivali u rasponu od gotovo jednog i po veka.