Türkçe-Sırpça Sözlüğün iki dil ve kültür arasındaki köprü görevi

Abstract

Turkish and Serbian are two languages that have a long history of language contacts. Once, there were around 9000 Turkish words in Serbian and the fact that there are still a lot of them in contemporary Serbian proves that there were intensive cultural relations in the past. According to the researches, more than 12000 Turkish words exist in foreign languages, and Serbian has adopted most of them. Aiming at presenting this relation and contributing to the developing of Turkish language in the Balkans, new Turkish Serbian dictionary was composed by myself, based on the Turkish Language Society s Turkish Dictionary and it was published in 2014 by Turkish Language Society. Apart from the Big English Turkish Dictionary (two volume set) this is the largest dictionary printed by Turkish Language Society so far. Another aim of Turkish Serbian Dictionary is to contribute to researches regarding the ways how it could process information and cultural exchange between two nations. This paper aims to unfold and discuss interaction aspects between the two languages and cultures by giving the examples of exchanges between languages.

Түрік және серб тілдері тарих бойы бір-бірімен тығыз қарым-қатынаста болған тілдер. Бір кездерде шамамен 9000 түрік сөзінің құрамында болған қазіргі заманның серб тілінің құрамында әлі күнге дейін көптеген түрікше сөздердің болуы, өткен заманның тығыз мәдени қатынастарын көрсетуде. Жүргізілген көптеген зерттеулердің нәтижесінде басқа тілдердің құрамында 12 мыңнан астам түрікше сөздің, соның ішінде басым мөлшерінің серб тілінің құрамында екендігі анықталған. Түрік және серб тілдері осы қарым-қатынасын көрсету және түрік тілінің Балкан мемлекеттерінде дамуына өз үлесін қосу мақсатымен жаңа түрікше-сербше сөздік Түрік тілі қоғамының түрікше сөздігі негізге алына отырып дайындалды және ұйым баспасы ретінде 2014 жылы жарық көрді. Екі томдық ағылшынша-түрікше сөздіктен кейін шыққан бұл сөздік ТІҚ-ның осы уақытқа дейін шығарған ең үлкен сөздіктерінің біреуі болып табылады. Түрікше-сербше сөздіктің басқа бір мақсаты - екі халық арасында ғылыми және мәдени қарым-қатынастың қандай дәрежеге жеткендігін зерттеуге септігін тигізу болып табылады. Осы баяндамада тілдердің арасындағы қарым-қатынас мысалдарын негізге ала отырып, екі Тіл және екі мәдениет арасындағы екі жақты әрекеттің көлемі көрсетіліп талқыланады.

Türkçe ile Sırpça tarih boyunca birbiriyle ilişkide bulunmuş iki dildir. Bir zamanlar yaklaşık 9000 Türkçe kökenli sözcük bulunduran çağdaş Sırp dilinde hâlâ çok sayıda Türkçe alıntının bulunması, geçmişteki kültür temaslarının yoğunluğunu gözler önüne sermektedir. Yapılan araştırmalar yabancı dillerde 12 binin üzerinde Türkçe sözcük olduğunu, Türkçe'den en fazla sözcüğün ise Sırpçaya geçtiğini belirledi. Türkçe ile Sırpçanın bu ilişkisini ortaya koymak ve Türkçenin Balkanlarda gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla yeni bir Türkçe-Sırpça Sözlük Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük'ü temel alınarak tarafımca hazırlanmış ve Kurum yayını olarak 2014'te basılmıştır. İki ciltlik büyük İngilizce-Türkçe Sözlük'ten sonra bu sözlük, TDK'nin bugüne kadar yayımlamış olduğu en büyük iki dilli sözlüktür. Türkçe-Sırpça Sözlük ün amacı, iki millet arasında bilgi ve kültür alışverişinin nasıl gerçekleştirilebildiği konusunda araştırma yapılmasına katkı sağlamaktır. Bu bildiride diller arasındaki alışveriş örneklerinden yola çıkılarak iki dil ve iki kültür arasındaki karşılıklı etkileşimin boyutları gözler önüne serilecek ve tartışılacaktır.