Svest ‘consciousness’ and savest ‘conscience’ – Slavic layers in the Serbian lexicon

Abstract

The paper presents the methodological approach of identifying Slavic layers in the standard Serbian lexicon, applied in the “one volume” Etymological dictionary of the Serbian language, through the case of two Serbian words: svest ‘consciousness’ and savest ‘conscience’. The presented language material shows that in the Serbian Slavic and Old Serbian sources, the word ñüâhñòü was used in texts with Gospel content in the meaning ‘conscience’, and in a legal context in the meaning ‘consciousness’. In addition to their phonetic and orthographic forms being identical in the past, their meanings also intertwined through history – both words used to mean ‘knowledge in general, consciousness’ and ‘moral knowledge, conscience’. Over time, one word in three orthographic variants (ñüâhñòü/ñúâhñòü/ñâhñòü) developed two separate forms (svest and savest) the semantics of which narrowed and specialized, thus resulting in the creation of two independent lexemes at the standard Serbian language level.

U radu je, na primeru reči svest i savest, predstavljen metodološki pristup identifi kcije slovenskih slojeva u standardnom srpskom vokabularu, koji se primenjuje pri izradi “jednotomnog” Etimološkog rečnika srpskog jezika. Analizirani material svedoči o tome da je u srpskoslovenskom i starosrpskom jeziku reč ñüâhñòü korišćena u jevanđeljskom kontekstu u značenju ‘savest’, a u pravnom kontekstu u značenju ‘svest’. Kao što su ortografski oblici ovih reči bili isti ili nedovoljno izdiferencirani, i njihova su se značenja tokom istorije preplitala – obe reči sui male značenje ‘svest, spoznaja uopšte’ i ‘savest, moralna spoznaja’. Vremenom su se od jednog osnovnog oblika u tri ortografske varijante (ñüâhñòü/ñúâhñòü/ñâhñòü) formirala dva (svest i savest), čija se pojedinačna semantika specijalizovala, što je dovelo do formiranja dve samostalne lekseme na nivou standardnog srpskog jezika.