The place of the symbolic city in construction of national imagery (A case of Balkan folklore: Two models of epic city)

Abstract

This article is based on folklore studies of oral epic tradition in the Serb-Croat (or, depending on territory, Croat-Serbian) language which was common to the majority of former Yugoslavia population (in fact, all but Slovenes and Macedonians). The corpus of 1200 oral epic songs were chosen among other folklore genres because of their strong ideological position which made them the only form of oral literature where town appears as a human habitation clearly defined in time and space. In all other forms of traditional culture, the urban space is imagined and represented either as a miraculous or elfin place (as in fairy-tales, ritual poetry, short literary forms, et al), or as a notion with a name but without a content (as in etiological and other legends). In contrast, the epic poetry builds the image of urban space.

Ovaj tekst je zasnovan na proučavanju usmene epske tradicije na srpskohrvatskom (ili, zavisno of teritorije, hrvatskosrpskom) jeziku, a geografski pokriva teritoriju bivših jugoslovenskih republika Srbije, Crne Gore, Hrvatske i Bosne i Hercegovine (danas tri posebne države od kojih svaka smatra da ima svoj poseban jezik). Korpus je sastavljen od 1200 epskih pesama sakupljenih tokom XIX i u samom početku XX veka, objavljenih u zbirkama koje se danas smatraju klasičnim. Izbor epike kao jedine vrste tekstova koji mogu poslužiti kao građa za ovu temu nije slučajan. Samo u epici, koja je izrazito ideološka poezija, grad je koncipiran i predstavljen kao u vremenu i prostoru definisano ljudsko naselje. U svim drugim tekstovima narodne kulture (književnim i neknjiževnim) grad se javlja ili kao vilinsko i čudesno mesto (lirika, bajke, kratke forme), ili kao pojava sa imenom ali bez sadržine (etiološka predanja i legende). U epici, međutim grad je predstavljen kao centar vlasti i moći, pa se i država izjednačava sa brojem i snagom gradova koji je čine. Samo u epskim pesmama, zato što se one bave postavljanjem etičke, socijalne i političke norme - dakle odnosom između države, vladara, vere i naroda, gradovi su modelovani kao lokusi sa strukturom, dovoljno važni da se za njih vode ratovi i ginu čitave vojske. Kako najnoviji tužni događaji sa našeg prostora pokazuju, ova komponenta složenog pojma grad žilavo se i dobro čuva i pod današnjim, za tradicijsku i svaku drugu - kulturu teškim i nepovoljnim uslovima.