The 'zograph' model of orthodox painting in Southeast Europe 1830-1870

Abstract

The "zograph" model of painting from 1830 to 1870 represents a important period of development in sacral Orthodox Christian art in the Ottoman Empire. It was formed as a component part of the church revival from 1830 to 1870 and a unified supra-national cultural model in South East Europe. The "zograph" model of Orthodox Christian painting shows that the region of "European Turkey" did not represent a civilization void, exclusively dominated by an ethnic folkloric culture, but a specific cultural model, conditioned by political, social and religious conditions.

U periodu 1830-1870, prilikom oslikavanja pravoslavnih hramova na Prostoru jugoistočne Evrope korišćenje zografski model pravoslavnog slikarstva. Istraživanjem uslova nastanka, mehanizma i prostora delovanja poetike ikonopisa i identiteta umetnika pokazuju se da je zografski model pravoslavnog ikonopisa formiran kao sastavni deo verskog modela koji je bio negovan pod jurisdikcijom Vaseljenske patrijaršije na prostoru pod Otomanskom imperijom. Ovaj likovni model bio je zajednički svim pravoslavnim hrišćanima na ovom prostoru i bio je određen potrebama verske obnove 1830-1870. Uslovi u kojima se odvijao duhovni život uticali su da u najbitnije nosioce ovog modela spadaju lokalne crkvene zajednice koje su odabirom zografa, prilozima i ktitorisanjem određivali realizovanje sakralne likovne prakse. Tako da je verska obnova dobila i snažne lokalne karakteristike. Rasprostranjenost zografskog modela bila je određena jurisdikcijom Vaseljenske patrijaršije. Tako da je širom Otomanske imperije na teritoriji na kojoj je živelo pravoslavno stanovništvo, on bio primenjivan. To je uslovilo uobličavanje prostorne i jedinstvene balkanske umetničke scene širom koje su se kretali najznačajniji graditelji i slikari. Svi zografi su primenjivali istovetni retrospektivni model ikonopisa zasnovan na poštovanju dogmata i tradicije što je bilo odgovaralo i zahtevima verske obnove. Zofafski model ikonopisa 1830-1870 predstavlja poseban period razvoja sakralne pravoslavne umetnosti u Otomanskoj imperiji. Njega karakteriše velika produktivnost koja je bila određena povoljnim političkim uslovima i većim stepenom verske tolerancija. Zofafski model pravoslavnog slikarstva pokazuje da područje "Evropske Turske" nije predstavljalo prazan civilizacijski prostor u kome je dominirala isključivo etnička folklorna kultura već da se tu odvijao specifičan kulturni model uslovljen političkim društvenim i verskim uslovima. Tako da je svepravoslavna crkvena obnova 1830-1870., uslovila izgradnju jedinstvenog nadnacionalnog kulturnog modela u Jugoistočnoj Evropi.