On meaning of adjectives as a cause and consequence of their collocabilities

Abstract

This paper explores a theoretical point of view that the collocability is determined by the meaning of a lexeme and also represents its consequence. Our main goal is to show that these two factors may contribute with different intensity, and that context may have greater or lesser effect on the meaning of a lexeme. The analysis proves that the context has a lesser effect on more frequent lexemes and does not have a permanent effect on their meaning, but on the other hand, context has a greater effect on infrequent lexemes and has a greater effect on their semantic content. This even applies in a case of a lexeme used separately. Even analysis of two unrelated languages (Serbian and German) shows that the most frequent associations on infrequent adjectives are the nouns frequently used with them, which means that frequently used collocations produce an effect on them even out of context. Furthermore, there are examples in lexicography that infrequent adjectives are defined by collocations peculiar for infrequent lexemes. On the other hand, the most frequent verbal associations of Serbian and German respondents on very frequent adjectives are not the nouns usually found in their collocations, but their antonyms, thus it is possible to conclude that the context has no any effect. The conclusion is that collocability is determined by the meaning of a lexeme and it also represents its consequence, and at the same time the collocation effect on a lexeme is greater if the lexeme is less frequent.

U radu se polazi od teorijskog stanovišta da je značenje lekseme uslov i posledica njene leksičke spojivosti. Cilj rada je analiza delovanja ova dva faktora. Uobičajeni kontekst u kojem se lekseme upotrebljavaju može jače ili slabije uticati na njihovo značenje, čak i kada se koriste samostalno. U radu se dokazuje da kontekst slabije utiče na frekventne lekseme i ne ostavlja trajne posledice na njihovo značenje, a da jače utiče na nefrekventne lekseme i da ostavlja trajniji uticaj na njihov semantički sadržaj. Trajn(ij)i uticaj ogleda se u mogućnosti delovanja konteksta na značenje lekseme i onda kada se ona upotrebljava samostalno. Pokazuje se kako čak i u dva jezika u daljem stepenu srodnosti (srpskom i nemačkom) najčešće asocijacije na nefrekventne prideve predstavljaju imenice sa kojima se oni često upotrebljavaju, što znači da sintagme koje se često koriste vrše uticaj i nezavisno od konteksta. Čak se i u leksikografskim definicijama nefrekventnih prideva zapaža delovanje najčešćih kolokacija u koje stupaju te nefrekventne lekseme. S druge strane, najčešće verbalne asocijacije srpskih i nemačkih ispitanika na izuzetno frekventne prideve nikada nisu imenice s kojima oni grade sintagme, već njihovi antonimi, što znači da kontekst ne vrši uticaj na značenje ovih prideva kada se upotrebe nezavisno od konteksta. Zaključuje se da značenje lekseme jeste uslov i posledica kolokabilnosti, ali da je uticaj kolokacije na značenje leksema jači ukoliko je leksema manje frekventna.