The reception of Soviet music in the West: A history of sympathy and misunderstandings

Abstract

In this concise survey, the evolution of Western attitudes to Soviet music is retraced: from a certain interest in the early Soviet avant-garde, through ‘Cold War’ attempts to keep alive the works banned under Stalin, to the support of the Soviet avant-garde of the ’60-70s and the recent vogue for Soviet music of a stylistically ‘moderate’ kind, which has never been popular among Russian connoisseurs. Side by side with manifestations of sympathy, some typical misunderstandings are pointed out.

U radu se prati evolucija zapadnih stavova o sovjetskoj muzici tokom decenija postojanja SSSR-a i posle. Registrovano je izvesno interesovanje za ranu sovjetsku avangardu iz 20-ih godina, o kojoj je najautoritativnije pisao nemački muzikolog Detlef Gojovi; postojala je tendencija na Zapadu da se održe u životu dela sovjetskih kompozitora koja su bila zabranjena u vreme Staljina; pružana je podrška sovjetskoj avangardi 60-ih, 70-ih godina i 80-ih godina, mada je prema njoj izgrađivan ambivalentan odnos jer se u tim delima 'drugost' sovjetske muzičke produkcije nije tako jasno uočavala. U celini gledano, Zapad sa svojim interesovanjem za sovjetsku muziku, u kojem je, osim izvesnih primesa pokroviteljstva i popustljivosti, bilo i intuicije za njenu dublju egzistencijalnu osnovu, u mnogome je uticao na njen razvoj, podsticao je njene nekonformističke tokove i štitio od ozbiljnih progona njene najznačajnije i najneposlušnije stvaraoce. Zahvaljujući izvođenju u inostranstvu, neke opere Prokofjeva, Šostakoviča i Knipera koje su bile kritikovane i zanemarivane u SSSR-u, dobijale su nove prilike za scenski život u zemlji. U radu se skreće pažnja i na neke aspekte 'slučaja Šostakovič' koji se odnose na potcenjivanje od strane zapadnih autora velikog dela njegovog opusa koji je navodno bio određen okolnostima društvene prismotre nad radom kompozitora. Diskusije koje su se tim povodom vodile često nisu uzimale u obzir činjenicu koja je domaćim muzičarima i uopšte stanovništvu bila dobro poznata: da jedna ista osoba može istovremeno da bude uzor slobodoumnog mišljenja i sovjetski 'lojalista', kompozitor dela sa izvesnim ideološkim mrljama i barjaktar 'sovjetskosti' u kulturi.