Dead public spaces - live private corners: (Re)contextualization of musically public and private

Abstract

The expressions of private and public musical life and experience are mostly discussed separately. This article joins these two concepts into one scope and surveys the identity of both. In ideal (utopian?) traditional context between private and public music experience (life), the context shows ideal vitality and consistence, while in an 'irregular' context these two concepts begin to distance themselves, opening space for marginality or so called 'errors'. This article studies bagpipe tradition in Serbia, at different stages of its development and in different periods, specifically focusing on rural and urban contexts in diverse sociopolitical conditions. Although bagpipe tradition still exists in Serbia it is far removed from what it once was, and the idea is to represent the contexts of that process, private and public, sociopolitical, and marginal aspects, from the 19th century (or hypothetically before then) until today.

Pitanja privatnog i javnog u odnosu na muziku, u većini razmatranja problematizovana su odvojeno. Njih ne treba smatrati samo pitanjima individualne autentičnosti u različitim kontekstima, već pitanjima zauzimanja stava u različitim situacijama. Značajan preokret u odnosu na tradiciju gajdaša u Srbiji, na širem prostoru, dogodio se na prelasku u kapitalizam - sekularno i urbano društvo. Iako se dosta toga promenilo, evidentno je postojanje 'grešaka' u sistemu, što je posledica prisustva elemenata iz prošlosti koji se više ne uklapaju. Takav društveni vakum postavljen je upravo na margine javnog i privatnog u individualnom iskustvu danas. Privatno se ukratko može odrediti kao svojevrsna vežba društvenih akcija koje će potom biti prikazane/demonstrirane u javnosti. Čini se da privatno obezbeđuje posebni osećaj sigurnosti i stabilnosti, dok sve što se javno čini podleže kritici društva i okoline. Polja privatnog omogućuju pojedincu prostor za savladavanje veština maskiranja, jer svako teži da se u javnosti pojavi takav kakav bi bio prihvaćen od strane društva, dakle, da se prikloni društvenom idealu ili onome što društvo želi da prepozna u njemu. Pitanje javnog i privatnog takođe se može predočiti i na širem polju, u odnosu urbanog i ruralnog. Dihotomija tih odnosa često je raspravljana i analizirana; čini se da je specifičnost u ovom smislu transparentnija ukoliko se posmatraju uplivi građanske svesti i elemenata kulture u seoskoj sredini. Modernizacija globalizacija i novi svetski poredak uspostavljaju nove norme u ruralnoj sredini, primoravajući takvo društvo na promene koje svakako nisu postepene i ravnomerno zastupljene. Seoske sredine postaju polugradske sredine koje prestaju da liče na sela, a ne liče ni na gradove. Takva konstelacija otvara mogućnosti i prostor za stvaranje stanja marginalizacije, bilo kod po jedinaca, bilo u društvu. Marginalnu jedinku čine razni faktori, ali se ona ukratko može opisati kao osoba koja napušta ili je napustila svoje matično kulturno zaleđe i pokušava da uspostavi bliske kontakte sa novom, dominantnom kulturom, tačnije da učestvuje u društvenim procesima nove kulture. Marginalna osoba se, dakle, može kvalifikovati kao svojevrsna tranziciona figura u društvu. Iako su u Srbiji gajdaši bili naročito cenjene osobe nanosom novih kulturnih normi, oni danas gotovo da ne postoje, ili bar ne reflektuju identitet koji je svojevremeno bio oformljen. Na njihovu marginalizaciju i potiskivanje iz narodne prakse, a potom i iz društvene svesti, nisu uticali samo nanosi vremena, već su tome doprineli i drugi faktori, kao što su pojava tamburaša, hegemonija harmonikaške prakse, bleh orkestara, medija itd. To nije uticalo samo na gajdašku praksu, već na celokupno usmeno stvaralaštvo sela. Nekoliko ključnih i orijentacionih tačaka u razvoju navedenog sistematskog 'istrebljenja' potpomažu praćenje opštih tokova, kontekstualizacija i razvojnih puteva gajdaške tradicije u Srbiji u svetlu javnog i privatnog muzičkog iskustva.