Cut and paste pictures in surrealism

Abstract

Proceeding from the idea of the readymade, Marko Ristić’s, Vane Bor’s and Dušan Matić’s collages regroup readymade pictorial and textual matrices according to the rules of free associative syntax. Everything that they collected cut out and pasted bears the hallmark of personal choice, i.e. objective chance, as the Surrealists would say. In the new structure of the collage, picture and text were of equal importance. However, we should not forget that both picture and text were only fragments, of different origin so that they could not function as autonomous elements in their own right nor could they establish logical interlinks. Cut and paste picture in Surrealism are primarily registered as visual wholes, in which the former principle of harmony has been substituted by the principle of discontinuity. In fact, they do not aspire to establish closed and unambiguous semantic structures either on a single paper or within a cycle, disregarding as they do conventional narrative and illustrative order in representing reality.

Kad sto puta pregledate slike i dosade vam, pustite makaze neka ih obrste Makaze su brže od kengura. Odsecite devojci nožice i prilepite ih na vrata... Odsecite gavrane sa snega i prilepite ih na luftbalon... Tako se dobija lepak-slika. Dušan Matić, Podvizi družine Pet petlića, Beograd 1933. U nadrealističkim lepak slikama, odnosno, kolažima i foto-kolažima, insistira se na eliminisanju tačke oslonca i na konfuziji u opažanju. Iako se neki tekstualni isečci mogu povezati sa delovima slika, u celini, ni tekstualni ni slikovni fragmenti, međusobno se ne mogu složiti u jednu smislenu poruku. Lepak slike grade ne samo alogičnu, već isto tako i anti-umetničku celinu. One su odbacile, najpre, tradicionalne umetničke materijale i medije kakvi su: boja, ulje, platno, a zatim su smelo prisvojile tehničke i masovno reprodukovane slike, čiji je izvorni kontekst ili prethodna istorija odbačena kao nebitna. To su nađene ili redimejd slike objekata, kako ih nazivao Breton. Između fragmenata fotografija, razglednica, ilustracija i isečaka iz novina, kao i između reči, nužno se pojavljuju u lepak slikama pauze, beli intervali. Ti oštri rezovi, osim što negiraju kontinuitet i linearnost u opažanju/čitanju, dekonstruišu predstavu o svetu. Kolaže, kako Marka Ristića tako i Vana Bora, Dušana Matića i Radojice Živanovića Noa treba razumeti kao specifične jezičke strukture. Poznata konstatacija da su pesnici, pre nego fotografi i slikari, bili zainteresovani za tehniku kolaža potvrđena je i u kontekstu umetnosti srpskog nadrealizma. Naime, kolaž dozvoljava kompilaciju slike i teksta, ali u procesu konstituisanja dela on izbegava principe i jednog i drugog medija. Kolaž se, takođe, može posmatrati i kao kinematografska struktura, kao statični film jer manipuliše fragmentima zaustavljenog vremena. Razni postupci montaže, konstrukcije i dekomponovanja vode ka izgradnji heterogene i multimedijalne avangardne vizuelne forme koja oblikuje jezik fikcije srpskog nadrealizma u potrazi za revolucionarnim principima antiestetike.