Olivier Messiaen's quartet for the end of time, secret of form: Movement VI

Abstract

Knowing that Messiaen's early period, especially The Quartet for the End of Time, got so many written comments and discussions and from renowned critics, musicologists and composers it is hard to believe that anything different could possibly come out about the structure, form or concept in his work. Still, another look at these works would be valuable, since the concept of form is far from explored. The focal point of this text is the sixth movement from the Quartet and its concept of form. It unveils the relation between Messiaen's music ideas and the ancient Greek tragedy and the depth of the influence that Greek art had on his concept of form. The influence goes as far as the "suggestion of ring composition".

Veruje se da je sve poznato o Mesijanovim delima ranog perioda, kako sa aspekta strukture i forme, tako i sa aspekta "stranih" elemenata i stila. U delu Kvartet za svršetak vremena, često izvođenom i detaljno proučenom, nema šta novo da se otkrije jer je na mnogim jezicima toliko toga već rečeno o njemu. Postoji mala verovatnoća da je možda ostao propušten neki detalj ili previd, pošto se radi o strukturalnom i stilskom pluralizmu koji karakteriše ovog kompozitora. Tako se još jedno "čitanje" njegovog Kvarteta činilo skoro zaludnim, premda definicije forme nisu bile potpune i nisu pružale više od "približavanja formalnim okvirima" tradicionalne muzike (najčešće formi ronda). Naravno, izuzetak u ovakvom pristupu delu bio bi prvi stav jer on suviše vidljivo ne podleže uporednom iščitavanju i kategorizaciji. U šestom stavu, Dance of Furry, kompozitor nas stalno podseća na "poslednji sud" iz Jovanovog Otkrovenja i bira formalni koncept koji će najbolje preneti ideju takvog događaja kroz muziku. Koncept forme je pozajmljen od grčke tragedije a muzički materijal je tretiran, u osnovi, kao poetski materijal u tragediji (kao tri glavna karaktera tipa: "protagonista", "antagonista" i neutralni "tritagonista"). Svakako, samo glavni i dovoljno prepoznatljivi elementi forme su uzeti iz tragedije, više se ne može braniti forma ronda (osim kao oslabljena osnova). Jedna od najviše komentarisanih (ismevanih) stvari u delu je tekstura. Svi instrumenti sviraju unisono, kao u tragediji u kojoj je prvi hor jednoglasan. Augmentacija notnih vrednosti i tonskog prostora od 94. takta, naglašava važnost - značaj momenta u delu koji predstavlja pomirenje Antagoniste sa sudbinom (vrednosni akcent). Simetrija treće teme odgovara liku "glasnika-posrednika" između sveta relanosti i Božjeg sveta. Druga tema ima nekoliko faza razvijanja ("transitions"), odnosno stepena transformacije pre nego što započne 2centralni razvoj" (48. takt). Možda je najznačajniji aspekt forme postojanje "centara" u delovima kompozicije, kao i "centra" celog stava (55. takt). Krug ili prsten ("ring") u konceptu forme poznat je u grčkoj tragediji, a onda i kod Vagnera, pa ne treba da bude iznenađenje što ga ima u Mesijanovom delu. Samo je malo neobično što do sada nije privukao ničiju pažnju. Elementi strukture su dobili objašnjenje, ali ne i koncept forme u ovoj poznatoj kompoziciji, nastaloj usred Drugog svetskog rata.