The maiden and death: A comparative reading of the homonymous compositions of Nikos Skalkottas and Antiochos Evangelatos as narrations of Greek tradition

Abstract

Nikos Skalkottas’s (1904-1949) first ballet score, The Maiden and Death, was written in 1938. It is one of his most important tonal works, its plot being derived from a well-known folk-poem with the same title. Antiochos Evangelatos’s (1903-1981) homonymous symphonic ballad, written three years later, uses verses from the same folk-poem. The present comparative study attempts to analyze aesthetic aspects of these two works which are viewed moreover, as aesthetic entities in music history of a wider cultural background.

Devojka i smrt, prvi balet Nikosa Skalkotasa (1904-1949), komponovan je oko 1938. godine i predstavlja jedno od njegovih najvažnijih tonalnih dela. Simfonijsku baladu istog naziva i prema istim stihovima iz narodne pesme napisao je Antiohos Evangelatos (1903-1981) tri godine kasnije. Suočavanje mladih sa smrću bilo je česta tema antičkih mitova: Ifigenijina žrtva Antigonin bunt, Persefonina smrt. I u grčkim narodnim pesmama ima mnogo primera tematizacije sukoba života i smrti (npr. u pesmi Mrtva braća). U evropskoj umetničkoj tradiciji tema smrti je obično vezana za ideju uzvišenog, a "estetizacija smrti" je karakteristična za mnoga dela romantičara, naročito za pesme Franca Šuberta i muzičke drame Riharda Vagnera. Način kako je Evangelatos prišao ovoj temi sledi pravila epske tradicije koja emituje nacionalističke poruke preko folklora i on poštuje karakter narodne pesme. Skalkotas, pak, shvata odnos Devojke i Smrti kao bujnu romantičarsku manifestaciju vrhunske ljubavi identifikovane sa smrću. Delo time iskoračuje iz grčkih kulturnih okvira i izražava tristanovsku ideju "erosa kao smrti". On koristi demotske (narodne) motive iz grčke ali i iz drugih folklornih tradicija. Kulminacija njegovog dela je spori trodelni valcer u srednjem delu. Melanholija koja ima dah onostranog može da probudi asocijacije na skulpturu Valcer Kamija Klodela, briljantnog učenika Ogista Rodena. Ljubavnici i u jednom i u drugom valceru beže od vremena gravitacije i materijalnog sveta uopšte. Pojam smrti, artikulisan "internacionalnim" muzičkim jezikom (kosmopolitskim valcerom), dobija pozitivnu snagu u odnosu na negativno percipiran pojam "sadašnjeg vremena" (koji je muzički oslikan grčkom igrom camikos). Prikazana dela mogu da se iščitaju kao različiti pogledi na odnos između grčke i evropske kulture u međuratnom periodu. Evangelatos ostaje veran folklornoj tradiciji koristeći narodne pesme koje harmonizuje. Za Skalkotasa folklorna tradicija simbolizuje "stepenicu" ka realizaciji uzvišene ideje ljubavi, izražene kosmopolitskim jezikom muzičkog romantizma.