Späte Parallelentwicklungen oder frühe Isoglossen?

Abstract

Господствует убеждение, что формы ksiądz и pokrzywa появились в польском языке относительно поздно, первая – в XIII веке из *kniądz, вторая только около 1400 года из koprzywa. Необходимо однако обратить внимание на южнославянские факты, оспаривающие такую хронологию этих изменений. С одной стороны, древ- несербская форма ksez, зафиксированная в надписи из Никшича (северная Черногория), возможно также древнехорватское имя собственное Koséntzēs у Порфирогенета, вероятно *Kъsęӡь, с другой стороны – pokriva ʽUrtica’ встречается спорадично в словенском языке (Ресиа в Италии) и хорватском чакавском диалекте (Истрия), а особенно по всей территории восточной Сербии и западной Болгарии, где распространены торлацкие диалекты. Хотя нельзя исключить возможность, что то же слово изменилось подобным образом независимо в разных частях славянского мира, кажется более правдоподобным, что речь идет о двух поздних праславянских диалектизмах.

Istnieje powszechne przekonanie, że postacie ksiądz i pokrzywa powstały na gruncie polskim względnie późno, pierwsza w XIII wieku z *kniądz, druga dopiero około roku 1400 z koprzywa. Warto jednak zwrócić uwagę na południowosłowiańskie fakty kwestionujące taką chronologię danych zmian; por., z jednej strony, staroserbskie hapax ksez poświadczone w inskrypcji z Nikszicia (północna Czarnogóra), może też starochorwacką nazwę osobową Koséntzēs u Porfirogenety, przypuszczalnie *Kъsęӡь; z drugiej strony, pokriva ʽUrtica’ znajdujemy sporadycznie w słowieńszczyźnie (Resia we Włoszech) i czakawszczyźnie chorwackiej (Istria), a zwłaszcza na całym obszarze wschodniej Serbii i zachodniej Bułgarii zajmowanym przez gwary torlackie. Choć nie da się wykluczyć możliwości, że to samo słowo zmieniło się tym sposobem niezależnie w różnych częściach świata słowiańskiego, zdaje się prawdopodobniejsze, iż chodzi o dwa dialektyzmy późnoprasłowiańskie.