Yeni Türkçe-Sırpça Sözlük`teki Ağız Sözcükleri Üzerine

Abstract

Yeni Türkçe-Sırpça Sözlük Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük`ü temel alınarak hazırlanmış ve Kurum yayını olarak 2014’te basılmıştır. İki ciltlik büyük İngilizce-Türkçe Sözlük`ten sonra bu sözlük, TDK'nin bugüne kadar yayımlamış olduğu en büyük iki dilli sözlüktür. Sözlükte, çağdaş Türk dilinin yaklaşık 51.000 sözcüğü derlenmiş, incelenmiş ve işlenmiştir.Türkçe Sözlük`te yer alan çok sayıda ağız sözcüğü hlk. kısaltması ile belirlenmiştir. Ölçünlü Türkçenin parçası olmayan bu sözcüklerin, edebî ve çağdaş metinlerde ortaya çıktığı için dikkate alınması gerekiyordu. Türkçe Sözlük`te yer alan ağız sözcükleri Yeni Türkçe-Sırpça Sözlük’te de girmiştir.Yeni Türkçe-Sırpça Sözlük’te madde başı içinde nar. kısaltmasıyla verilen sözlerden bir kısmı bütünüyle halk ağzına ait kabul edilip madde verildikten sonra anlama (ya da anlamlara) geçilmeden “nar.” kısaltması kullanılmıştır, örneğin akbasma, akındırık, belek, çekelez, evirgen, gölek, herk, kargış, nahır, ölet, senek, şırlağan, teğelti, yasmık, zıpka. Bir kısmının ise birden fazla anlamından sadece biri veya birkaçı halk ağzına ait kabul edilerek bu anlamlarından önce (anlam numarasının sonrasında) nar. notu düşülmüştür, örneğin adam, babalık, çalık, çözmek, dil1, dip, emzik, eş, geçmek, kâğıt, kısmak, ocak, paçalık, tavan, ya ban, yürek.Araştırmalara göre Türkçeden başka bir dile geçmiş en fazla sözcük varlığının Sırpçada bulunduğu belirlenmiştir. Bu sözcük varlığının büyük bir kısmı Sırp halk ağızlarına aittir. Çalışmada Yeni Türkçe-Sırpça Sözlük’te tespit edilen halk ağzına ait sözcükler üzerinde durularak bugün bile Sırp ağızlarında yaşamını devam ettiren bu ödünç sözcükler vasıtasıyla Türkçe-Sırpça arasındaki dil-kültür ilişkileri irdelenmeye çalışılacaktır. Bazı halk ağzı sözcüklerinin Türkçe kullanımlarıyla anlam bilimsel bağların türü ve bugünkü statüsü tespit edilecektir.

Using Türkçe Sözlük (Turkish Dictionary) as a base, Yeni Türkçe-Sırpça Sözlük was published in 2014 by the Turkish Language Society. After two volume English Turkish dictionary, this dictionary is the biggest bilingual dictionary published by Turkish Language Society. Around 51000 words were collected, examined and processed in the dictionary. Many of the words in Turkish Dictionary were identified as dialectisms. These words, which are not the part of standard language, had to be considered, because of being a part of literary and contemporary texts. Dialectisms from Turkish Dictionary were also included in the New Turkish Serbian Dictionary. One part of the lexical entries were qualified with abbreviating nar. right after entries in the New Turkish-English dictionary, because of the fact that all their meanings belong to dialects, for example akbasma, akındırık, belek, çekelez, evirgen, gölek, herk, kargış, nahır, ölet, senek, şırlağan, teğelti, yasmık, zıpka. According to the fact that another part of these words are just in one or several meanings identified as dialectism, abbreviating nar. is given to the related meanings, for example adam, babalık, çalık, çözmek, dil1, dip, emzik, eş, geçmek, kâğıt, kısmak, ocak, paçalık, tavan, yaban, yürek. According to the different kinds of research, Serbian has the biggest number of words by Turkish origin from all languages. The big part of these lexemes is from Serbian dialects.The focus of this paper is to present the dialectisms excerpted form the New Turkish Serbian Dictionary that are still in use in Serbian and Turkish Serbian language-cultural relations based on these borrowings as well. Semantical relations with Turkish model and contemporary status of some dialectisms will be identified.