Анализа на формалната и семантичка деривација на прасловенскиот корен *dvig- во македонскиот јазик

Abstract

Овој текст се осврнува на анализа на формалната и семантичка дери- ва ција на прасловенскиот глаголски корен *dvig- кој е еден од оние прасловенски глаголски корени кои во себе имаат вградена семантичка компонента којашто се однесува на основното човеково ’преместување во просторот’. Во македонскиот јазик се образувале две семантички јадра кои се надоврзуваат на двете коренски форми (*dvig- и *dig-) кои ги континуирале двете основни значења на овој прасловенски глаголски корен: 1. ’преместување во просторот’ и 2. ’преместување во просторот кон горе’.

Предмет анализе у овом раду је глаголски корен *двиг-, чији се формални и семантички развој може пратити још од прасловенског периода. Ово истраживање почива на антропоцентрично-просторној теорији језика, помоћу које се може испитати како основне значењске компоненте садржане у неким глаголским коренима који се односе на основне положаје и покрете људске шаке, као и радње које се шакама изводе, могу да стекну пренесено значење и да се уздижу током еволуције дате концептуализације (материјалног и менталног домена). Аутор анализира изведенице од прасловенског глаголског корена *двиг- / *диг- које садрже значењске компоненте „кретање човека у простору“ и „кретање у простору навише“, које су током еволуције језика пренесене у ментални домен, при чему су задржале само основне појмове „кретања“ и широко схватање да „навише“ означава „виши ниво“, који се у менталном домену доживљава као „бољи, пожељнији“. Аутор анализира и како формалне глаголске и именичке изведенице преносе ову значењску информацију током развоја језика, како у стварном, тако и у менталном домену.

The subject of analysis in this paper is the verbal root *dvig-, whose formal and semantic development can be followed ever since the Proto-Slavic period. The research is based on anthropocentric-spatial language theory, which enables the analysis of how basic semantic componentс embedded in some verbal roots representing basic human positions, movements and activities with hand, can be transferred and elevated by the evolving conceptualisation (of the material and mental world). The author analyses the derivatives of the Proto-Slavic verbal root *dvig- / *dig- with the embedded semantic components ‘human relocation in space’ and ‘relocation in space upwards’, which during language evolution have been transferred into the mental domain, preserving only the basic concept of ‘relocation’ and the broad concept that ‘upwards’ refers to ‘a higher level’, which is perceived as ‘better, more desired’ in the mental world. The author also analyses how these formal verbal and nominal derivatives carry this semantic information through language evolution, both in real and in mental world.