Chromaticism: A theoretical construction or a practical transformation?

Abstract

Chromaticism is a phenomenon which is shared by different musical cultures. In the Balkans it is evident both in ecclesiastical and traditional music. In antiquity it was attested by ancient Greek writers and was described in theory. It is also apparent in different forms in ancient Greek musical fragments. Nevertheless it is disputed whether it represents a theoretical form (genus) or reflects a musical practice and its formation. Apart from any theoretical analysis of ancient Greek testimony, ethnomusicology can contribute to an explanation by classification and interpretation of various forms in which chromaticism is found in the Balkans. In Northwestern Greece many different forms can offer us various melodic paths that, if followed by vocal or instrumental musical practice, result in special chromatic melodic movements. Such movements reveal the genesis of tense chromatic and actually reveal some implications about the differences between the two chromatic shades (tense and soft) in traditional and ecclesiastical music.

Hromatika je fenomen koji je široko rasprostranjen u različitim oblastima Balkana i u različitim epohama (starogrčka teorija i muzika, vizantijska muzika i savremene tradicionalne muzičke forme). Polazeći od savremenih vokalnih melodija sa planinskog lanca Severni Pind (u Grčkoj), predočava se da posebne pentatonske strukture (anhemitonske ili hemitonske) dovode do mešovitih oblika koji, sa svoje strane, dovode do hromatskih elemenata. Interakcija dva različita pentatonska sistema je, po svemu sudeći, odgovorna za stvaranje hromatskih pentahorda. Osim toga, izgleda da ovaj proces, zasnovan na privlačenju od samo jednog tona, stoji u naročitoj vezi sa dokazima pronađenim u starogrčkim muzičkim odlomcima. U Vizantiji, hromatika se zasniva na stvaranju hromatskih tetrahorda putem promena samo jednog tona na vrhu tetahorda. Ovaj dokaz (koji se nalazi u sinajskim rukopisima) popunjava jaz između antike i savremene prakse i potvrđuje mogućnost da se hromatski tetrahord dobija putem privlačenja jednog tona na vrhu tetrahorda, a ne dva kao što se obično dešava u savremenoj vizantijskoj muzičkoj praksi i teoriji. U kombinaciji sa savremenom pentatonskim praksama ove hromatske forme mogu da postanu polazna tačka za tumačenje osobite prirode 'ciganskog hromatskog pentahorda' i, verovatno, posebnih oblika makame Nikriz. U pokušaju tumačenja različitih oblika hromatike u savremenoj muzičkoj praksi postaje očigledno da postoji naročita inter-relacija između savremene muzičke prakse i izuzetnih dokaza iz tri različite muzičke epohe: antičke, vizantijske i savremene. Takva inter-relacija sugeriše da je hromatika, bilo u obliku roda ili modulacije, kontinuirano prisutna u muzičkoj prošlosti Balkana.