The function and significance of formula in Serbian decasyllabic epic poetry

Abstract

The subject of this paper is application range of Parry-Lord's definition of epic formula within the Serbian decasyllabic epic poetry criticism. Advocating the thesis that 'Homeric question' is not the most desirable research context for epic poetry in short meter (decasyllabic) and only by exception longer than 1000 verses, the author offers eight elementary prepositions as a start point for discussion on possibilities and problems connected with definition of epic formula in general.

Kao polaznu poziciju za diskusiju o mogućem određenju epske formule, tekst nudi osam tačaka dobijenih na osnovu analize Peri-Lordove poznate i usvojene definicije i njene primenljivosti na građu i probleme vezane za srpsku deseteračku epsku poeziju. Te su tačke sledeće: 1) Kao frazeologizam, epska formula je sredstvo proizašlo iz 'rada' formulativnosti u okvirima drugostepenog jezičkog sistema epske poezije; odnos među njima je generički pri čemu je formulativnost samo jedan od uslova za nastanak epske formule i nikako se ne može identifikovati sa njom; 2) na nivou žanra, epska formula je posebna vrsta klišea. Usled toga, kao forma koja generiše značenje bez obzira na promenu koda, može se nazvati smislotvornom; 3) priliv značenja u dejstvu epske formule usmeren je od tradicijske kulture kao zajedničkog izvora značenja za sveukupnu usmenu književnost, ka žanru i njegovoj konkretnoj realizaciji (epskoj pesmi). Na taj način ona premošćuje hijerarhijski jaz između epike i tradicije: 4) sve konstruktivne granice u epskoj pesmi obeležene su (istaknute kao značajne) epskim formulama: 5) mesto na kome se formule upotrebe određuje njihovu službu, a služba, potom, njihovu varijantnost; 6) ono mesto u strukturi epske pesme koje može poneti veći broj književno relevantnih informacija različitog porekla, smatra se jakim. Formula koja se na takvom mestu upotrebi mora odgovoriti zahtevima koje joj ono postavlja, te i sama dobija njegova obeležja: 7) kao smislotvorna forma ona ta obeležja potencijalno nosi i kad se nađe izvan teksta, pa čak i izvan žanra u kom je nastala, ali ih neće aktivirati sve dok se ne poklopi sa jakim mestom koje joj odgovara: 8) zbog toga jedna ista formula u različitim pesmama može imati ne samo različitu upotrebu već i različiti značaj (od okoštalog frazeologizma do nosioca međutekstovnih i međužanrovskih konotacija). O potenciji takve formule može se govoriti tek na osnovu sistemskog pregleda dovoljno velikog broja tipova njene službe u epici. Autorovo je mišljenje da definicija koja pretenduje istovremeno i na tačnost i na operativnost mora obuhvatiti bar neke od ovih tačaka.