Prelude to Sarajevo: The Serbian question in Bosnia and Herzegovina 1878-1914

Abstract

The Serbian question in Bosnia-Herzegovina was the major obstacle to the stabilization of the semi-colonial, repressive and anti-democratic rule of Austria-Hungary. From the occupation after the Congress of Berlin (1878) until the First World War, the politics of systematic suppression of the Herzegovinian and Bosnian Serbs, especially of their freedom of religion political rights, and cultural development, provoked growing national demands. This conflict of interests, combined with intensified international crisis in the Balkans directly led to the Austrian-Serbian war in 1914.

Srpsko pitanje u Bosni i Hercegovini, od okupacije 1878. do izbijanja svetskog rata 1914, bilo je u vladajućim krugovima Austrougarske doživljavano kao jedna od glavnih prepreka stabilizovanju njene represivne polukolonijalne i antidemokratske uprave. U politici sistematskog potiskivanja Srba, Dvojna monarhija je zavela niz mera radi suzbijanja njihovog nacionalnog osećanja - od ograničavanja crkveno-školske autonomije i verskih progona do uskraćivanja političkih prava i poricanja postojanja srpskog identiteta nametanjem novog 'bosanskog' kao zajedničkog obrasca za stvaranje nove 'bosanske nacije'. Bez aktivne podrške iz Srbije i Crne Gore sve do aneksije 1908, bosanski i hercegovački Srbi su na serije pritisaka i progona okupacionih vlasti odgovorili borbom za nacionalna prava koja se odvijala u tri sukcesivne faze: borbom za versku i crkveno-školsku autonomiju, političkim organizovanjem i kulturnim uzdizanjem i na kraju revolucionarnim aktivnostima i terorističkim akcijama. Čitav pokret dobio je snažan zamah i široku podršku u narodu zahvaljujući politici okupacionih vlasti, a zatim i nerešenom agrarnom pitanju koje je borbi za nacionalna prava davalo snažnu socijalnu dimenziju. Posle uzastopnih neuspeha da se sukob prevlada, odnos Srba prema vlastima Dvojne monarhije, posebno posle represivnih mera uvedenih nakon aneksije i uvođenja vanrednog stanja posle Balkanskih ratova, neminovno je vodio u eksplozivan sukob u kojem će se sukobiti Austro-Ugarska i Srbija. Sam atentat u Sarajevu 1914, doživljavan je kao logična reakcija na vanredno stanje, ukidanje srpskih institucija i seriju veleizdajničkih procesa protiv omladinskih i patriotskih društava.