Romanian vs. Greek-Turkish-Persian-Arab: Imagining national traits for Romanian church chant

Abstract

Romanian cantors, clergymen and musicologists debated the problem of a national church chant from the late 19th century onwards. Amongst other things, they tried to define the specific traits of Romanian chant, to place these traits in opposition with Turkish and Oriental ones, and to show that traits of Romanian chant bore witness to a European and not an Oriental identity. This paper discusses various views on the traits of Romanian chant and the composing techniques of the 'Romanianization' of Greek pieces, and points to the connections between these traits and national myths and symbols shared by Romanians.

U radu su predstavljena najuticajnija mišljenja o karakterističnim crtama rumunskog pravoslavnog pojanja i ukazano je na pravac i uslove u kojima su se ona menjala tokom XIX i XX veka. Analizirani su napisi osmorice pojaca, klirika i muzikologa, po dvojica za svaku polovinu pomenutih stoleća. Istraživanje je ograničeno na teritoriju Vlaške i Moldavije, a po strani je ostala crkvena muzika Transilvanije i Banata koja ima različitu istoriju, zbog čega je tek sporadično u radu pominjana. Ideja o specifičnom karakteru rumunskog pojanja pojavila se pod uticajem nacionalne ideologije tokom druge polovine XIX veka. Nacionalne osobine opisane su u reinterpretacijama stavova pojaca s početka stoleća, a doživele su promene shodno političkom i ideološkom kontekstu epohe. Neke od osobenih odlika pripisanih rumunskoj pojačkoj tradiciji pripadaju polju estetike (jednostavnost, ujednačenost, pobožnost itd.). Druge, pak, isključivo muzičke prirode, označene su kao specifično rumunske, budući da su prisutne u rumunskom folkloru, pre svega u njegovom lestvičnom ustrojstvu i neobičnim melodijskim intervalima. Međutim, među nacionalnim elementima u vezi sa kojima se najviše diskutovalo nije bilo onih koji su važili za 'orijentalne': tzv. konstantinopoljski stil koji je izjednačavan sa turskim, azijatske i kasnije, grčko turske svetovne melodije, persijski ritam i, u kasnim decenijama XX veka, ornamenti i lestvice čije je poreklo, kako se verovalo, bilo grčko-tursko-persijsko-arapsko. Brojni autori napisa smatrali su da eliminisanje orijentalnih muzičkih elemenata u prilagođavanju grčkih napeva rumunskom jeziku vodi ka oblikovanju nacionalnog pojačkog stila. Prema stepenu izostanka ovih elemenata procenjivali su postojeće adaptacije napeva. Hijerarhija pojaca izmenila se nakon Prvog svetskog rata. U XIX stoleću, jeromonah Makarije je cenjen kao onaj koji je rumunsko pojanje 'očistio' od turskih elemenata, dok je Anton Pan kritikovan zbog očuvanja svetovnih melodija. U narednom veku je on, međutim, cenjen upravo zbog eliminisanja svetovnog zvuka, dok se za Makarija govorilo da je u svojim adaptacijama sledio i sačuvao grčke pojačke karakteristike. Ovakve i slične procene muzikologa zasnivale su se prevashodno na postojećim diskursima o datoj temi, a ne na analizama samih adaptiranih napeva.