Eastern naturalness versus western artificiality: Rimsky Korsakov's influence on Manoles Kalomoires' early operas

Abstract

In this article the writer investigates the relations between perceptions of the East and the West in nineteenth century Greece, their connection to national identity, to the language question and to political tendencies. The composer Manoles Kalomoires was influenced by a group of progressive intellectuals striving to liberate Greek literature and language from its dependence on Ancient Greek legacy, a dependence motivated by Western idealists (who saw in the Greek Revolution of 1821 a renaissance of Ancient Greece). Most were educated in the West, but promoted an oriental image of Greeks. Kalomoires' musical expression of this image was inspired by Rimsky-Korsakov's Sheherazade and the Golden Cockerel. In 1909-910 he wrote an unfinished opera, Mavrianos and the King, on the model of the Golden Cockerel. He later used this music in his best known opera, The Mother's Ring (1917). In the present article the similarities in the three works are for the first time shown. An essential influence from Rimsky-Korsakov's work is the contrast between the world of freedom, nature and fantasy and that of oppression.

Kulturna dihotomija koja je postojala u 19. veku u Grčkoj bila je izrazito ispoljena u nacionalnoj samosvesti i percepciji Istoka i Zapada. Istok je u narodnoj kulturi bio povezan sa padom Carigrada kao ponižavajućim događajem što je odredilo njen karakter. Tužbalice, trpljenje i vera - to su istaknute karakteristike Romeja, t.j. Grka koji za razliku od Helena nisu osećali unutrašnje veze sa Zapadom, niti su se uklapali u zapadnjačke vizije Grčke. Zapadnjaci su shvatali grčku Revoluciju kao ponovno rađanje Helena. Za njih su savremeni helenski borci za slobodu bili pravi naslednici antičkih Grka. Te dve percepcije Grka podsticale su mnoge konflikte unutar Grčke, a najtrajniji među njima je bio konflikt oko pitanja jezika. Takozvani "katarevusa" bio je jezik koji je usvojio leksiku i gramatička pravila grčkog jezika kojim se više nije govorilo (iz vremena od antičke Grčke do Vizantije). To je bio zvanični državni jezik koji se učio na svim nivoima obrazovanja, jezik štampe i literature do 1880-ih godina. Narod je govorio lokalnim narečjima koja su se međusobno dosta razlikovala. Osamdesetih godina 19. veka izgrađen je ujedinjujući narodni jezik, nazvan "demotike" podržan od Grka obrazovanih zapadnjački, koji nisu prihvatali teški teret helenske tradicije u modernoj grčkoj književnosti i reagovali su na socijalnu diskriminaciju do koje je došlo zbog nemogućnosti ljudi iz naroda da razumeju zvanični jezik. Tako je dobro informisana generacija prepoznala karakter Romeja kod modernih Grka, projektujući ga kao bazu za nacionalni identitet. Vodeća ličnost ovog pokreta bio je pesnik Kostas Palamas (1859-1943). Kompozitor Manolis Kalomiris (Smirna, 1883 - Atina, 1962) pojavio se kao muzičar kome je bilo namenjeno da u grčkoj muzici igra ulogu ekvivalentnu Palamasovoj u grčkoj poeziji. Dok je studirao u Beču i radio u Harkovu, bio je odlučan da jednog dana postane "pevač svoje rase, da stvori sopstveni muzički jezik [...] crpeći inspiraciju [...] iz sopstvene duše i svoje sopstvene rase." Na njegovu ideologiju je veoma uticao Palamas, a na njegov muzički jezik Rimski-Korsakov, čija su dela, posebno Šeherezada i Zlatni petlić, ostavila snažan utisak na njega. Jedan neobjavljen fragment iz Kalomirisovih memoara (pronađen 2003) ukazuje na činjenicu da je koristio ovo poslednje delo kao model za svoju nezavršenu operu Maerijanos i Kralj (1909-1910), čiji je libreto bio zasnovan na jednoj grčkoj narodnoj baladi. Ovaj podatak je važan zato što je veći deo muzike napisane za Maerijanosa i Kralja iskorišćen u Majčinom prstenu (1917). Zaista, kako je pokazano u članku, postoje znatne sličnosti između dela Rimskog-Korsakova i Kalomirisove najpopularnije muzičke drame.