Bogoslovsko-eklisiološka analiza pojma "Crkvena muzika" u svetlu antropološkog poimanja muzike

Abstract

Vekovima unazad Pravoslavnom Crkvom odzvanja pojam crkvene muzike. O pozitivnoj recepciji ove sintagme u životu Srpske pravoslavne Crkve svedoči činjenica da se njome često imenuje čitav niz podjednako muzičkih koncepta kao što su: „crkveno pojanje”, „pevničko pojanje”, „višeglasno pevanje (ili notno pjenije)”, „srpsko narodno pojanje”, „karlovačko pojanje”, „beogradsko pojanje” ili pak, „vizantijsko pojanje”. Oslanjajući se na antropološka istraživanja, definiciju muzike izvodimo iz dva međusobno zavisna pristupa. Muzika je kulturni konstrukt koji ne poseduje jedinstvenost i univerzalnost, već brojnost i raznovrsnost značenja koja zavise od kolektivnih i individualnih poimanja; istovremeno, muzika je kulturni fenomen kojim se kreiraju različiti tipovi identiteta počev od etničkog, rodnog, individualnog, kolektivnog, pa sve do lokalnog ili globalnog. Sa stanovišta evharistijskog bogoslovlјa Crkvu predstavlјamo kao Tajnu jedinstva stvorenog i nestvorenog, utemelјenu u Svetotrojičnom načinu postojanja. Identitet Crkve ne smeštamo u istorijske i institucionalne okvire, već ga pronalazimo u eshatologiji – Carstvu Božjem. Evharistijsko pojanje Crkve prikazujemo u klјuču crkvene muzike i njene veze sa antropološkim shvatanjem muzike, a potom analiziramo dobijene rezultate iz ugla pravoslavne eklisiologije. U radu želimo ispitati da li se poistovećivanje evharistijskog pojanja Crkve sa muzikom, kao ljudskom kategorijom, može pozitivno argumentovati u pravoslavnoj teologiji.

Throughout centuries, the concept of church music has held significant importance within the Orthodox Church. Its positive reception in the life of the Serbian Orthodox Church is evident by its frequent usage to describe various musical practices, such as: ‘church singing, ‘choral singing, ‘polyphonic singing (or singing from sheet music)’, ‘Serbian folk singing’, ‘Karlovac chant’, ‘Belgrade chant’ or ‘Byzantine chant’. Drawing from anthropological research, we establish the definition of music through two interdependent approaches. Music is a cultural construct that lacks uniqueness and universality, but rather possesses a multitude of meanings dependent on collective and individual perspectives. Simultaneously, music is a cultural phenomenon that engenders diverse forms of identity, ranging from ethnic, gender, individual, collective, to local or global identities. From the perspective of Eucharistic theology, the Church is presented as the Mystery of unity between the created and the uncreated, founded in the Trinitarian nature of existence. The identity of the Church is not confined to historical and institutional frameworks, but is found in eschatology – the Kingdom of God. The Eucharistic church singing is examined in relation to church music and its connection with the anthropological understanding of music. The findings are analyzed from the standpoint of Orthodox ecclesiology. This paper aims to explore whether the identification of Eucharistic church singing with music, as a human category, can be positively argued within Orthodox theology.